Nederland vergrijst

Toenemende vergrijzing in Nederland

Het aandeel ouderen in de Nederlandse bevolking neemt toe; Nederland vergrijst. In Nederland is nu ongeveer één vijfde van de bevolking 65-plus, maar dit aandeel groeit naar 26% in 2040. Dit is ten eerste toe te schrijven aan de stijging van de levensverwachting, welke vanaf de jaren ’50 vrijwel continue is gestegen. Daarnaast is ook de vruchtbaarheid (het aantal kinderen per vrouw van 15 tot 50) op een structureel lager niveau komen te liggen waardoor er steeds minder kinderen worden geboren. Ten derde heeft ook de naoorlogse babyboom (1946–1955) een effect op de vergrijzing en leidt deze tot een versnelde toename van de grijze druk.

Onder ‘grijze druk’ wordt de verhouding tussen 20–65-jarigen en 65-plussers verstaan. De grijze druk neemt al vanaf 1950 vrijwel continue toe; in 1950 bedroeg deze nog 14%, terwijl deze in 2015 al op bijna 30 procent lag. Naar verwachting zal de grijze druk toenemen tot ruim 50% in 2040 en daarna structureel op dit hoge niveau blijven.

Vergrijzing op de werkvloer: aandeel 55-plussers hard gestegen

Alle ouderen, ongeacht geslacht, opleidingsniveau of afkomst, werken langer door. Dit komt enerzijds door regelgeving (o.a. afschaffen van de VUT-regeling en verhoging van de AOW-leeftijd), maar ook doordat de huidige ouderen gezonder zijn en gemiddeld een hogere levensverwachting hebben. Naar verwachting zal de arbeidsparticipatie onder ouderen verder groeien als de stijgende levensverwachting aanhoudt.

Het aantal oudere werkenden op de Nederlandse arbeidsmarkt is tussen 2003 en 2016 bijna verdubbeld. Van de 4 miljoen 55- tot 75-jarigen werken nu bijna 1,6 miljoen mensen, wat betekent dat 19% van alle Nederlanders met een betaalde baan nu 55-plusser is. (In 2003 was dit nog slechts 11%.). De verdubbeling kan enerzijds deels worden verklaard door de vergrijzing, want in 2003 telde Nederland 3 miljoen mensen tussen de 55 en 75 jaar en vorig jaar waren dat er al 4 miljoen. Anderzijds hebben ouderen ook vaker betaald werk; de netto-arbeidsparticipatie nam tussen 2003 en 2016 toe van 27,2% naar 39,7%.

Van alle beroepsgroepen is die van bibliothecarissen en conservatoren het meest vergrijsd. Daarin was vorig jaar de helft van de werknemers 55 jaar of ouder. Ook buschauffeur en trambestuurder zijn beroepen met veel oudere werknemers en ook het lerarenkorps vergrijst. In 2003 was 11% van de basisschoolleraren 55 jaar of ouder, maar in 2017/ was dat al 21%. Die vergrijzing is vooral groot bij mannen, want ruim één op de drie leerkrachten is al 55 jaar of ouder. Het minst vergrijsd zijn de militairen en bakkers, want hier is respectievelijk 4 en 5 procent 55 jaar of ouder.

Arbeidsmigranten noodzakelijk om vergrijzing op te vangen

In 2017 waren al ruim 400.000 arbeidsmigranten actief op de Nederlandse arbeidsmarkt; een aantal dat de afgelopen jaren al is gegroeid naar bijna 500.000. Deze groei wordt vooral gedreven door het gebrek aan geschikte Nederlandse arbeidskrachten. Door de economische groei en de vergrijzing (de grijze druk ligt momenteel op 30% en stijgt naar 50% in 2040) wordt verwacht dat het aantal arbeidsmigranten de komende jaren substantieel blijft stijgen om de welvaart en economische groei in Nederland op peil te houden. Dit betekent dat het aantal goede en betaalbare verblijfsplaatsen voor arbeidsmigranten ook dient te stijgen. De druk om voldoende verblijfsplaatsen te creëren, wordt verder versterkt doordat in andere landen (zoals bijvoorbeeld Duitsland) de arbeidskrapte door economische groei en vergrijzing ook verder toeneemt. Hierdoor stijgt de concurrentie en wordt het lastiger de arbeidsmigranten te verleiden in een bepaalde regio te gaan werken.